Study of the standing figures in the five domes of the Virgin Ljeviška in Prizren

Ljubica, D, Popović

Zbornik radova Vizantoloskog instituta

41

319

339

http://www.doiserbia.nb.rs/Article.aspx?id=0584-98880441319P

2004-2020/02/08/20:13:54

Raniji radovi posvećeni Bogorodici Ljeviškoj pružaju mnoga rešenja u odnosu na ovaj značajan umetnički spomenik. Ipak ni sva pitanja nisu još postavljena, ni svi odgovori nađeni. Uz dokumentarnu pomoć crteža fresaka ove katedrale urađenim od Branislava Živkovića, u ovom članku se pita koje su ličnosti slikane u tamburima ove petokupolne crkve, i koji od njih mogu da budu identifikovani, što bi doprinelo još boljem razumevanju ikonografskog programa ovoga dela crkve. Od ukupno naslikanih dvadeset četiri figure, devet ima relativno dobro sačuvan epitet "prorok", a osam od njih i dosta čitljiva imena, čime su pozitivno identifikovane te stojeće figure. Njima treba dodati predstavu proroka Danila iz glavne kupole, koji se uvek lako raspoznaje po svom odelu. Dva mlada proroka u istoj grupi su Avakum i Zaharija Mlađi, ali, pošto su ikonografski veoma slični, trebalo je i da se nađe konačno rešenje ko je ko od njih dvojice. Tražeći način da ce identifikuju bar još neki od naslikanih proroka, upotrebljeno je, pored ikonografskog, još nekoliko istraživačkih metoda. To su: princip predstavljanja proroka u određenim parovima; stavljanje najznačajnijih ličnosti sa obe strane istočnog prozora u tamburu; sistem uključivanja i isključivanja proroka pri njihovom izboru u grupe manje od šesnaest figura; upoređenja sa citatima ispisanim na rotulusima koje nose proroci u drugim crkvama sa onim sačuvanim u Bogorodici Ljeviškoj, i najzad identifikacija oštećenih tekstova iz glavne kupole ove crkve. Konačni rezultat ovih istraživanja je sledeći: šest od osam proroka i četiri od šest ispisanih tekstova su identifikovani u tamburu glavne kupole (Sl. 3 i 4). Posle identifikacije figura u ostalim tamburima, zaključeno je da dve još bezimene figure iz glavne kupole pripadaju grupi malih proroka, tj. da su dva od sledećih pet: Osija, Joil, Amos, Naum i Agej. Moguće je da bi dalja specifično ikonografska istraživanja uspela da ustanove i njihove identitete. U jugozapadnom tamburu prorok Ilija je prepoznat i po svom tipičnom odelu, a i po neposrednoj blizini proroka Jeliseja sa kojim čini formalan par (Sl. 7). Ovoj listi treba dodati proroka Abdiju u jugoistočnom (Sl. 10), i Miheja u severozapadnom tamburu (Sl. 8). Od ukupno dvadeset četiri stojeće figure naslikane u tamburima Bogorodice Ljeviške ostalo je samo još šest neidentifikovanih proroka. Prepoznavanje ovih biblijskih ličnosti doprinosi mnogo i boljem razumevanju Hristovih likova koji su predstavljeni u pet kalota ove katedrale.